آیینه‌ای از عدالت، سیاست و معنویت در کلام امیرالمؤمنین (ع)
حضرت علی (علیه‌السلام)، نخستین امام شیعیان و جانشین برحق پیامبر اسلام (ص)، در روز جمعه، ۱۳ رجب سال ۳۰ عام‌الفیل در خانه کعبه به دنیا آمدند. پدر ایشان ابوطالب و مادرشان فاطمه بنت اسد بودند. ایشان از کودکی تحت سرپرستی و تعلیم پیامبر اسلام (ص) قرار گرفتند و از نخستین ایمان‌آورندگان به اسلام به شمار می‌روند.
در طول حیات پیامبر (ص)، حضرت علی (ع) نقش برجسته‌ای در گسترش و دفاع از اسلام ایفا کردند و در جنگ‌های بزرگی همچون بدر، احد، خندق و خیبر حضور داشتند. ایشان پس از رحلت پیامبر (ص) به دلیل مسائل سیاسی، برای مدتی از خلافت کنار گذاشته شدند. در سال ۳۵ هجری، مردم با ایشان به‌عنوان خلیفه چهارم بیعت کردند. دوران خلافت حضرت علی (ع) سرشار از مبارزات سیاسی و اجتماعی بود. ایشان در سال ۴۰ هجری در مسجد کوفه توسط عبدالرحمن بن ملجم مرادی، به شهادت رسیدند و در نجف اشرف به خاک سپرده شدند.
سید رضی، که نام کامل او "محمد بن حسین بن موسی" است، یکی از برجسته‌ترین علمای شیعه در قرن چهارم هجری بود. وی در سال ۳۵۹ هجری در بغداد به دنیا آمد و از خانواده‌ای اصیل و دانشمند برخاست. سید رضی در زمینه‌های مختلفی همچون فقه، تفسیر، شعر و ادب اسلامی تخصص داشت و آثار متعددی از خود به جا گذاشت.
نهج البلاغه که به معنای "راه روشن فصاحت" است، یکی از مهم‌ترین آثار گردآوری‌شده توسط سید رضی است. این کتاب شامل گزیده‌هایی از خطبه‌ها، نامه‌ها و کلمات قصار حضرت علی (ع) است. هدف سید رضی از تدوین نهج البلاغه، ارائه زیبایی‌های ادبی و محتوایی سخنان حضرت علی (ع) بود.
نهج البلاغه همواره مورد توجه علما، اندیشمندان و نویسندگان بوده و شرح‌های متعددی بر آن نوشته شده است. برخی از این شرح‌ها عبارتند از:
شرح ابن ابی الحدید (قرن هفتم هجری): از جامع‌ترین و معروف‌ترین شرح‌های نهج البلاغه است که به جنبه‌های تاریخی و کلامی نیز پرداخته است.
شرح ملا صالح مازندرانی: شرحی شیعی با محوریت مباحث کلامی و عرفانی.
شرح علامه محمد عبده: با تأکید بر جنبه‌های اخلاقی و اجتماعی نهج البلاغه.
شرح ابن میثم بحرانی: توجه ویژه به جنبه‌های فلسفی و کلامی.
شرح فیض الاسلام: شرحی فارسی و روان با توضیحات کاربردی.
شرح آیت‌الله جوادی آملی: با تأکید بر تفسیر معنوی و فلسفی.
شرح علامه جعفر سبحانی: با توجه به جنبه‌های علمی و کلامی.
نهج البلاغه یکی از شاهکارهای ادبیات عرب است و ویژگی‌های زیر را در بر دارد:
بلاغت و فصاحت بی‌نظیر: سخنان حضرت علی (ع) ترکیبی از عمق معنا و زیبایی بیان است.
تنوع موضوعی: خطبه‌ها و نامه‌ها به موضوعات متنوعی مانند اخلاق، سیاست، توحید، عدالت، و مسائل اجتماعی می‌پردازند.
تصاویر ادبی و استعارات: استفاده از تشبیه‌ها، استعاره‌ها و تمثیل‌های زیبا از ویژگی‌های ادبی این اثر است.
ریتم موسیقایی: ساختار جملات در برخی بخش‌ها دارای نوعی آهنگین و موسیقایی است.
ترکیب مفاهیم معنوی و عقلانی: سخنان حضرت علی (ع) تلفیقی از حکمت عرفانی و مباحث عقلانی است.
نظر بزرگان و مشاهیر درباره نهج البلاغه
جبران خلیل جبران: "سخنان علی (ع) فراتر از زمان و مکان است و روح انسان را به تعالی دعوت می‌کند."
محمد عبده: "نهج البلاغه را بارها مطالعه کردم و هر بار با عمق بیشتری از آن بهره‌مند شدم."
طه حسین: "نهج البلاغه شاهکار ادبیات عرب است که مانند آن یافت نمی‌شود."
علامه طباطبایی: "این کتاب گنجینه‌ای از معارف الهی و راهنمایی برای بشر است."
جرج جرداق: "علی (ع) برای همه قرن‌ها و همه مردم سخن گفته است."
آیت‌الله خامنه‌ای: "نهج البلاغه دریایی از حکمت، معرفت و بصیرت است."
ویلیام چیتیک: "نهج البلاغه بهترین اثر برای شناخت حکمت اسلامی است."
آن ماری شیمل: "بیان علی (ع) در این کتاب به روح انسان عمق و جهت می‌دهد."
ادوارد براون: "نهج البلاغه، کتابی فراتر از ادبیات است؛ کتابی است برای همه."
هانری کوربن: "نهج البلاغه معجزه‌ای از زبان و حکمت است که در دل تاریخ جاودانه شده است."
نهج البلاغه به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین آثار اسلامی و ادبی، نه تنها محتوایی عمیق و راهبردی برای هدایت بشر ارائه می‌دهد، بلکه زیبایی‌های ادبی و بلاغتی آن باعث شده تا در تمام قرون و اعصار مورد توجه اندیشمندان قرار گیرد. این کتاب، میراثی از حکمت، معرفت و شجاعت امام علی (ع) است که همواره الهام‌بخش عدالت‌طلبان و خردورزان بوده است.
Turkish
Russian
