کتاب حدیث شطرنج و آخرین روزهای سیسرو Schachnovelle

کتاب «حدیث شطرنج و آخرین روزهای سیسرو» مجموعه‌ای مشتمل بر دو اثر داستانی است که به قلم «اشتفان تسوایک» و در واپسین سال‌های عمرش نوشته شده است.
تسوایک یکی از مهم‌ترین نویسندگان اتریش است که جهان داستانی خود را تحت اثر جنگ جهانی و گسترش فاشیسم در اروپا شکل داد؛ البته اثرات این رویداد مهلک بسیار فراتر از این بود. تسوایک مانند بسیاری دیگر از مردم یهودی اتریش مجبور به ترک وطن شد و در نهایت همین امر منجر به خودکشی او و همسرش در کشوری دیگر شد.
رمان کوتاه «حدیث شطرنج» آخرین اثر داستانی این نویسنده‌ است که در آخرین سال‌های زندگی نوشته شده است. در این اثر، مسئله‌ی سیطره‌ی نازی‌ها به‌عنوان رژیمی فاشیستی بر اروپا مدنظر قرار داده شده است و در بستر یک داستان به آن پرداخت شده است. روایت این رمان کوتاه در حین یک سفر دریایی گسترش پیدا می‌کند. راوی که هیچ‌گاه در داستان به نام او اشاره نمی‌شود همراه با همسرش از نیویورک عازم بوینس‌آیرس شده‌اند. سفری دریایی با نوسانات آب‌وهوایی که می‌تواند نمادی از آنچه بر جهان در سال‌های جنگ جهانی گذشت باشد.
یکی از هم‌سفران این زوج در کشتی، قهرمان بزرگ شطرنج است که علی‌رغم تمام توانایی‌های فنی در شطرنج ولی در ابعاد دیگر زندگی چندان مهارتی ندارد. راوی و همسر جوانش به واسطه‌ی علاقه به بازی شطرنج تمایل دارند با این فرد ارتباط برقرار کنند. در ادامه‌ی داستان دکتر بی معرفی می‌شود. فردی که قرار است بار اصلی روایت را به دوش بکشد.
دکتری بی نیز نخبه‌ی شطرنج است؛ ولی به‌نوعی دیگر. او سال‌ها در اردوگاه‌های اجباری نازی بازداشت بوده و شاهد جنایت‌های وحشتناک این سیستم فاشیستی بر انسان بوده. در یکی از جلسات بازجویی برای جلوگیر از فروپاشی روانی کتابی را مخفیانه بر می‌دارد و به سلول باز می‌گردد. کتاب، آموزش شطرنج بوده است و حالا دکتر بی در ذهنش تبدیل به دو نفر شطرنج‌باز حرفه‌ای شده است که بدون هیچ مهره و صفحه‌ای می‌تواند سنگین‌ترین استراتژی‌های بازی را پیاده کند.
در رمان «حدیث شطرنج» دکتر بی به‌عنوان نماد انسانی متفکر و آزرده از استبداد فاشیسم معرفی می‌شود که برای حفظ خود مجبور شده است بهایی سنگین بپردازد و این شرح چیزی است که در اردوگاه‌های کار اجباری بر زندانیان می‌رفته.
داستان دیگر این مجموعه «آخرین روزهای سیسرو» نیز از نظر مضمون مرتبط با شرایطی است که حدیث شطرنج روایت شده است. سیسرو سخنور باستانی روم بوده است که در این داستان ماجراهایی که از سر گذرانده بسیار شبیه به آنچه بر اشتفان تسوایک گذشته، بوده است. تاریخ و روایت آن نه‌تنها روایتی از گذشته است بلکه می‌تواند هم‌سنگی امروزی داشته باشد و مدام در چرخه‌ی تکرار قرار بگیرد.
کتاب «حدیث شطرنج و آخرین روزهای سیسرو» می‌تواند دیدی واضح از گسترش فاشیسم در یک جامعه و تاثیر آن بر نخبگان و مردم عادی را در اختیار مخاطبان قرار دهد.