کتاب صدا و دیگر هیچ A Voice and Nothing More

اگر تا به حال از خود پرسیده‌اید که چرا صدای یک خواننده یا حتی طنین خنده‌ی یک غریبه می‌تواند اینقدر عمیقا ما را تحت تأثیر قرار دهد، کتاب «صدا و دیگر هیچ» اثر ملادن دولار (فیلسوف اسلوونیایی و از شاگردان ژاک لاکان) پاسخی فلسفی به این پرسش‌هاست. دولار در این کتاب، که ترکیبی از فلسفه، روانکاوی و نظریه‌ی فرهنگی است، به کاوشی ژرف در مفهوم «صدا» می‌پردازد، البته نه به عنوان ابزاری برای انتقال پیام، بلکه به مثابه‌ی پدیده‌ای مرموز و مستقل که از اعماق وجود انسان سربرمی‌آورد و هویت ما را شکل می‌دهد. در واقع، صدا همیشه فراتر از کلمات است. ما حتی وقتی زبان سخن گوینده را نمی‌فهمیم، زیروبم صدایش را درک می‌کنیم، ترس، عشق، طعنه یا قدرت در صدای او را تشخیص می‌دهیم. به گفته‌ی او، صدا مانند بدن نامرئی زبان است که حامل امیال و اضطراب‌های ناخودآگاه ماست. مثلا وقتی کسی با لکنت صحبت می‌کند، این صدا است که «می‌لغزد» و ناتوانی زبان را آشکار می‌سازد. یا وقتی یک رهبر سیاسی با طنین آمرانه سخن می‌گوید، صدا به ابزاری برای اعمال قدرت تبدیل می‌شود. او نقش صدا در فرهنگ عامه نیز بررسی می‌کند. مثلا به اپرا اشاره می‌کند که در آن صدا (آواز) به ابژهی فتیشیستی تبدیل می‌شود، ما شیفته‌ی صدای خواننده می‌شویم، حتی اگر متن اپرا را نفهمیم. یا در سیاست، صداهای رهبران کاریزماتیک (مثل هیتلر یا مارتین لوتر کینگ) چگونه با ریتم و زیروبم خاصی طراحی می‌شدند تا توده‌ها را هیپنوتیزم کنند. حتی در عصر دیجیتال، دستیارهای صوتی مانند سیری یا الکسا نشان می‌دهند که چطور صدا به واسطه‌ای میان انسان و ماشین تبدیل شده است. به طور کلی، مزیت اصلی کتاب، بینارشته‌ای بودن آن است. دولار از فلسفه (ارسطو، هگل)، روانکاوی (لاکان)، موسیقی (واگنر) و سینما (هیچکاک) استفاده می‌کند تا پیچیدگی‌های صدا را نشان دهد. با این حال، خواندن کتاب برای کسانی که با اصطلاحات روانکاوی لاکانی آشنا نیستند، ممکن است کمی سخت باشد. دولار در پایان کتاب می‌نویسد: «صدا همیشه از جایی می‌آید که نمی‌توانیم ببینیمش، مثل نفس ناخودآگاه تاریخ.» این کتاب به ما یادآوری می‌کند که صدا فقط یک «وسیله» نیست، بلکه خود زندگی است که در قالب ارتعاشاتی گذرا جریان دارد. شاید پس از خواندن این کتاب، دفعه‌ی بعد که کسی نامتان را صدا زد، کمی بیشتر در این معمای آشنا تأمل کنید!